In 1638 werd Adrianus Van de Ven (1607-1679) pastoor in Vorst. Pastoor Van de Ven stelde vast dat er in de Sint-Gertrudiskerk geen enkel groot schilderij hing. Hij besloot om hierin verandering te brengen en kocht/kreeg de volgende schilderijen:
- in 1641 kocht hij een geschilderde kruisafname voor het hoofdaltaar,
- in 1642 kocht hij een tenhemelopneming van Maria voor het Maria-altaar,
- in 1644 kocht hij een voorstelling van de parochieheilige Sint-Gertrudis,
- in 1658 kreeg hij bij zijn viering voor 20 jaar goed bestuur een schilderij waarop zijn patroonheilige Sint-Adrianus werd afgebeeld.
Naast de vier schilderijen die door toedoen van Adrianus Van de Ven in de Sint-Gertrudiskerk zijn terechtgekomen, beschikt deze kerk ook nog over andere schilderwerken, zoals De vlucht naar Egypte. Ook in de pastorij van Groot-Vorst hangen twee kunstwerken: Sint-Gertrudis en De bewening van Christus.
In onderstaande tekst worden de eerste vier genoemde werken in het kort besproken. Voor meer informatie over deze schilderijen verwijzen we graag naar het artikel van Julien Hermans in de catalogus De Sint-Gertrudiskerk die verscheen naar aanleiding van de tentoonstelling in de Sint-Gertrudiskerk van Vorst die liep van 22 september tot 3 november 2013. Dezelfde auteur heeft hieraan ook een reeks gewijd in Laakdalse Heemtijdingen. U kan de afbeeldingen van de schilderijen vergroten door erop te klikken.
Pieter Van Avont, Kruisafname, 1641, 177 x 144 cm |
|
 |
Pieter Van Avont schilderde naar een ets (spiegelbeeld) van Rubens’ ‘Kruisafname’ een omgekeerde versie. Het werd zodoende een zelfstandig schilderij. De kleuren kon hij ter plaatse bekijken in de kathedraal. Het schilderij wordt daardoor niet minderwaardig. Het is een prachtig werk. Op dit schilderij komt geen handtekening voor. Rubens was in 1640 overleden, een jaar voor Van Avont het werk schilderde. Een soortgelijke spiegelkopie van de ‘Kruisafname’ bevindt zich in de de Sint-Janskapel van de kerk van Thorn (Nl). Ook daar is het een altaarstuk dat al in 1624 vervaardigd werd. |
Pieter Van Avont, Maria Tenhemelopneming, 1642, 174 x133 cm |
|
 |
In 1642 noteerde pastoor Van de Ven een nieuwe aankoop bij Van Avont. Ditmaal een ‘Maria Opneming’ uit Antwerpen waarvoor hij 120 florijnen neertelde. Van Avont haalde ook bij dit schilderij zijn inspiratie bij Rubens. De opneming die Van Avont als inspiratiebron gebruikte was de eerste ‘Maria Opneming’ die Rubens geschilderd had. Dit schilderij was oorspronkelijk voorzien voor de Antwerpse kathedraal, maar is uiteindelijk via verschillende omwegen in de verzameling van de Oostenrijkse keizer terechtgekomen. Het schilderij van Van Avont is niet gesigneerd. |
Erasmus Quellinus II, Sint-Gertrudis, 1644, 175 x 150 cm |
|
 |
Na de aankoop van de ‘Kruisafneming’ en ‘Tenhemelopneming van Maria’ voor de Sint-Gertrudiskerk bij Pieter Van Avont in Antwerpen, vond pastoor Adrianus Van de Ven dat de kerk een afbeelding nodig had van de parochieheilige voor de talrijke bedevaarders, die van heinde en ver naar Vorst kwamen. Hiervoor kocht hij in 1644 het schilderij ‘Sint – Gertrudis’ bij een andere Antwerpse schilder: Erasmus Quellin (1607-1678), die toen furore maakte na het overlijden van Pieter Paul Rubens (1577-1640). Het schilderij stelt Sint Gertrudis voor, biddend voor het altaar. Volgens de legende zou in de abdij een vlammende bol boven haar hoofd zijn neergedaald zonder haar te deren. Deze gebeurtenis wordt op dit schilderij afgebeeld. |
Quellinus II of Teniers II of Sweerts, De Marteldood van Sint-Adrianus, 1658, 73 x 53 cm |
|
 |
In 1658 vierde pastoor Adrianus Van de Ven zijn twintigste jaar in Vorst en kreeg of kocht hiervoor een schilderij. Hij koos hiervoor een voorstelling van zijn patroonheilige, de martelaar Sint-Adrianus, uitgevoerd door een onbekende Vlaamse kunstschilder. Zijn vorige aankoop bij Erasmus Quellin II voor het sint-Gertrudisschilderij, kan doen vermoeden dat hij 14 jaar later weer bij dezelfde schilder of zijn omgeving heeft aangeklopt voor de marteldood van Sint-Adriaan. Of werd het schilderij hem geschonken en kende hij de schilder niet? Mogelijk, maar zeker is dit niet. Ook David Teniers II zou een mogelijkheid kunnen zijn omdat er stilistische overeenkomsten zijn. Maar ook Michael Sweerts is niet uitgesloten omwille van een vermelding op de achterzijde van het doek. |
Smeijers Gilles, De vlucht naar Egypte, 17deeeuw, 165 x 110 cm |
|
 |
Volgens het Nieuwe Testament (Evangelie volgens Mattheus) verscheen in Bethlehem, na de geboorte van Jezus, een engel in een droom aan Jozef. Hij sprak: “Sta op, neem het kind en zijn moeder, vlucht naar Egypte en blijf daar tot ik u waarschuw, want Herodes komt het kind zoeken om het te doden. Jozef stond op en week in de nacht met het kind en zijn moeder naar Egypte uit. Daar bleef hij tot aan de dood van Herodes.” en “Zodra Herodes bemerkte dat hij om de tuin geleid was zond hij zijn mannen uit en liet in Bethlehem en heel het gebied daarvan al de jongens vermoorden van twee jaar en jonger.” Over het verloop van die reis naar Egypte werd niets geschreven en zo konden de kunstenaars hun verbeelding de vrije loop laten. Wat ze ook deden. Het drietal, Maria, Jozef en Jezus, werd meestal lopend voorgesteld of rustend onder een schaduwrijke boom. Met Maria en het kind op een ezel. De ‘Vlucht naar Egypte’ van Smeijers (een Mechelse kunstschilder) wijkt van deze gewoonten af en is daardoor origineel te noemen. Ten eerste ligt Jezus slapend in een reiswieg die gedragen wordt door Jozef. Ten tweede loopt Maria achter Jozef en ten derde is er geen ezel afgebeeld. |
Onbekende schilder, Bewening van Christus , 16de-17deeeuw, 120 x 80 cm |
|
 |
Dit werk aan een bepaalde schilder toeschrijven is onbegonnen werk, want daarvoor is het schilderij niet sterk genoeg geschilderd. Het was alleszins geen schilder die uitblonk in het weergeven van figuren. Met gezichten zonder enige uitdrukking en stoffen waarvan de plooival weinig realistisch weergegeven wordt. De vlotheid van de schilders uit de zeventiende eeuw is hier ver te zoeken. Dit wil echter niet zeggen dat het paneel waardeloos is. Het draagt zeker de charme van zijn tijd mee en velen hebben hiervoor waarschijnlijk troost gevonden. De mogelijkheid bestaat dat dit paneel een stuk ouder is dan de overige werken in de Sint-Gertrudiskerk. |
Onbekende schilder, Sint-Gertrudis, s.d., 162 x 62 cm |
||
 |
 |
Van een heel ander allooi zijn de schilderijen aan weerskanten van het kamerscherm dat zich eveneens in de trouwzaal van de pastorij bevindt. Hier is een schilder bezig geweest die zijn vak kende. We mogen aannemen dat dit delen zijn van andere panelen en dat een groter schilderij verzaagd werd om het in een kamerscherm te verwerken. Zeker wat het linker deel betreft. Beide panelen hebben te maken met het leven van Sint-Gertrudis. Net zoals bij het vorige schilderij is ook hier de schilder onbekend. |